Հայ տղամարդկանց խոհարարական տաղանդը հատկապես ուժեղ է դրսևորվում ժամանակային երեք հատվածում: Ցուրտ եղանակին՝ խաշի սեզոնին, դեկտեմբերի 31-ին՝ խոզի բուդը սեփական ձեռքերով մշակելու «պատմական պահին» և տաք եղանակին՝ խորովածի պատրաստմամբ, որը որպես կանոն ուղեկցվում է՝ «Եթե իմ պատրաստած խորովածը չես կերել՝ ուրեմն «գործից» բան չես հասկանում վերդիկտով: Հենց վերջինի մասին էլ խոսելու ենք ստորև:

Հայերի ինքնամոռաց սերը խորովածի հանդեպ հասնում է տիեզերական մասշտաբի: Իսկ սերը, ինչպես գիտեք, զոհեր է պահանջում: Հայաստանում ընդհանրապես, ամառը դժնդակ շրջան է խոզերի համար: Ամռան գալուստը ազդարարում է «գիշատիչների խրախճանքի» մեկնարկը: Հիշյալ ժամանակահատվածում հայոց ձորերն ու կիրճերը պարուրում է բուսակերներին խրտնեցնող և մսակերներին գայթակղող  ծխի թանձր շերտը: Ու… Ու սկսվում է խորովածի «ոսկե դաշրջանը»:

Առ խորոված ունեցած սերն էլ տարատեսակ նախապատվությունների շարժառիթ է դարձել: Ոմանք, օրինակ, նախապատվությունը տալիս են ցանցի վրա խորովվող ձկան կամ սնկի համեղ պատառներին: Իսկ շամփուրի հետ հանդիպման ճակատագրին են արժանանում հավի, գառան կամ տավարի բաստուրմացվող կտորները: Ամառանոցում կամ սեփական տան բակի մի անկյունում  հայ տղամարդիկ մշտապես ծրագրված և անակնկալ խորովածների կրակի ապահովման համար նախատեսված չոր փայտ են ամբարում: Մանղալների և թոնիրների առկայությունը ևս շատ կարևոր է: Իհարկե, այս ամենից չի հետևում, թե հնարավոր չէ խորոված պատրաստել պետական շենքում: «Խորովածի ժամին» (երբ հովն ընկնում է, սովորաբար երեկոյան 6-ին մոտ), փորձեք օրինակ այցելել 17-րդ թաղամաս: Դուք այնտեղ դրկից պատշգաբներից հարևանների բնակարաններ սողոսկող խորովածի ծխի ականատեսը կդառնաք: Սեզոնի բացվելուն պես՝ խոզի մսի գինը սկսում է թանկանալ: Սակայն այս տարի թանկացումը հասել է ռեկորդային մակարդակի: Ասում են Վարդավառի օրը՝ խոզի չալաղաջի կիլոգրամը տարբեր տեղերում վաճառվել է 3700-4500 դրամի սահմաններում: Մսի հանդեպ անդիմադրելի թուլություն ունեցող  համադամասերների «էությանը» ծանոթ «բանիմաց» մսավաճառները հենց դա էլ հաշվարկում են:

Արդեն 9-րդ տարին անընդմեջ խորովածային տրամադրությունները Հայաստանում «իմի» են բերվում Լոռու մարզի Ախթալա քաղաքում,որը արդեն երկու տարի է, ինչ հռչակվել է խորովածի համաշխարհային մայրաքաղաք: Փառատոնին մասնակցող տարբեր ռեստորանների խոհարարներ և պարզապես անհատներ միաժամանակ պատրաստում են տարբեր մսատեսակների, կարտոֆիլի, սնկի, ամենատարբեր բանջարեղենի, նույնիսկ եգիպացորենի խորոված: Ընդհանուր առմամբ օգոստոս 20-ին Ախթալայի Սուրբ Մարիամ Աստվածածին եկեղեցու տարածքում գործող 32 տաղավարները դժվարությամբ էին հասցնում բավարարել փառատոնի մասնակիցների չպարպվող, ավելին՝ երկրաչափական պրոգրեսիայով աճող ախորժակը:

Յուրատեսակ տեսքով և «ըմբռնմամբ»  պատրաստված խորովածները մասնակցում էին մրցութային փուլին: Մրցանակներ էին սահմանվել՝ «Լավագույն ձևավորում», «Լավագույն համ» և «Լավագույն գաղափար» անվանակարգերում: Մասնակիցներին միավորներ էր շնորհում  հատուկ  այդ նպատակով ձևավորված, խորովածի «ղադրն» իմացող ժյուրին, որի կազմում էր նաև «Ճամփորդի» հիմնադիր Արիանա Կաոիլին: Ժյուրիի նախագահն էր ռուսաստանաբնակ փորձառու խոհարար Երվանդ Ղալեչյանը: Միջոցառման կազմակերպիչ «Հայ խոհարարական ավանդույթների զարգացման և պահպանման» ՀԿ նախագահ, խոհարար Սեդրակ Մամուլյանն առավել քան վստահ է, որ խորովածի փառատոնը մեծապես կնպաստի տուրիզմի զարգացմանը: Դրական ու դրվատելի այս նախաձեռնությունը, սակայն, ուներ նաև իր բացասական կողմերը:

Չնայած փառատոնը 9-րդ անգամ էր անցկացվում, սակայն կազմակերպչական հարցերում մի քանի բացթողումներ կային: Տարածքում շատ քիչ էին աղբամանները, ինչի պատճառով տեղ-տեղ աղբակույտեր էին գոյանում: Ջրի աղբյուրը մեկն էր, ինչի պատճառով էլ անդադար հերթ էր առաջանում: Չնայած խորովածի պատրաստման համար նախատեսված բազմաթիվ տաղավարների առկայությանը, նրանցից ընդամենը մեկում էր զովացուցիչ ըմպելիք վաճառվում: Անչափ շոգ եղանակի պայմաններում չկային պատսպարող ծածկեր: Եվ վերջինը՝ փառատոնի պաշտոնական մասի ավարտից հետո առաջացած խցանումն էր: Ախթալայի եկեղեցուց դեպի քաղաք տանող ճանապարհին առաջացած փոքրիկ վթարն էր քաոտիկ իրավիճակի պատճառը: Հարց է առաջանում, եթե տարածքում կային շտապ օգնության, հրշեջ ծառայության և ոստիկանության մեքենաներ, ապա ինչու չկային ապահովագրական ընկերությունների գործակալներ: Իսկ ընդհանրապես, տոն էր, տոն, որը միշտ մեզ հետ է…

Նյութն ու լուսանկարները՝

Գարեգին Ալեքսանյանի