Փետրվարի հինգից Էդգար Կոստանդյանի նոր՝ «Կուկու» վեպը գրախանութներում է: Էդգարը «Ճամփորդի» հետ զրուցեց նոր գրքի, իր պատկերացրած գրականության ու հետագա պլանների մասին:

– Էդգար, «Որբանոցը» շատ սիրվեց, իրեն հաջորդած «Ձմռան վերջին օրն»  ինչպիսի՞ն էր:

 – «Ձմռան վերջին օրն», ի տարբերություն «Որբանոցի», նախատեսված չէր լայն մասսաների համար: Էն նպատակը, որ հետապնդում էի, արդարացվել է, գիրքը հասել է այն ընթերցողին, ում համար գրվել էր: Ինքս ինձ համար փոքրիկ վիճակագրություն եմ արել. այն ընթերցողները, որոնք շատ են սիրում «Որբանոցը», «Ձմռան վերջին օրը» չեն սիրում, իսկ նրանք, ովքեր սիրում են «Ձմռան վերջին օրը», լուրջ չեն վերաբերվում «Որբանոցին»:

– «Կուկուն» տարբերվում է Ձեր այլ վեպերից՝ սա ընթերցողի աչքով: Իսկ որպես հեղինակ, ինչ եք կարծում, ի՞նչ է ասում «Կուկուն», որի մասին լռում են մյուսները:

– «Կուկուն» մեկ տարուց ավելի գրել եմ: Գրքի մի քանի տարբերակ ստեղծեցի, ի վերջո, ոչ մեկը սրտովս չեղավ, սեպտեմբերից  նորից սկսեցի գրել: Համաձայն եմ, որ մնացած գործերիցս շատ տարբեր է: Չեմ ասում` լավը, այլ տարբեր: Իսկ թե ինչ է ասում «Կուկուն», կարծում եմ` դրան ավելի ճիշտ կպատասխանեն ընթերցողներն ու մասնագետները:

– «Կոշտ» ձեռագիր ունեք, հաճախ ոչ ցենզուրային բառեր եք օգտագործում, և այսքանի հետ մեկտեղ բարձրաձայնում եք թեմաներ, որոնց մասին շատ գրողներ վախենում են անգամ թաքուն մտածել: Վախ չկա՞, որ կփորձեն լռեցնել, դաշտում ներքին գրաքննություն չկա՞ (խմբագրեն, հրաժարվեն տպագրել և այլն):

– 2000-ականներին, երբ նոր-նոր քայլեր էի անում, կար: Շատ է եղել, երբ խմբագիրները կամ հրատարակիչները հրաժարվում էին տպագրել, որովհետև նյութն իրենց սրտով չէր: Էստեղ հարցը լեկսիկոնը չէր, այլ թեման: Բայց հիմա, երբ ամեն ինչ շատ բաց ու ակնհայտ է, կարծում եմ գրաքննությունն ավելորդ ժամանակի կորուստ է:

– Ասում են՝ գրողների մոտ «կլանային» հոգեբանություն է, նորին չեն գովի, իրենք իրենց մեջ լճանում են: Համաձա՞յն եք այս ձևակերպմանը, ինչպե՞ս է պետք սա կոտրել:

 – «Կլանային» հոգեբանություն ես տեսել եմ 10-12 տարի առաջ, երբ լավ գրող համարվում էր նա, ով Գրողների միության անդամ էր: Ավագ սերնդի գրողների մեծ մասն, առանց կարդալու, ասում էին, որ լավ չենք գրում: Ի պատիվ իմ սերնդի գրողների` պիտի ասեմ, որ մենք կարողացանք ջարդել էդ մտածելակերպը: Իսկ հիմա ամեն ինչ չափից ավելի հեշտ է: Չեմ կարծում` եթե որևէ նոր հեղինակ պոտենցիալ ունենա, լավ գործ ստեղծի, ինչ-որ մեկի գովելը կամ փնովելը որևէ ազդեցություն կունենա: Մենք այսօր գրագետ, կրթված, թացը չորից տարբերող ընթերցող ունենք, իրեն հիմարեցնելն անհնար է:

– Գրում են շատերը, հիշվում՝ քչերը: Ինչո՞ւ գրականության որակն, այնուամենայնիվ, չի բարձրանում, երբ  հստակ տեսնում ենք ընթերցողների ու ընթերցանության հումք ստեղծողների մեծ աճ:

– Ընթերցողը երբեք մեղավոր չի լինում: Կարծում եմ` սա պետք է մեկընդմիշտ օղ անենք ականջներիս: Խնդիրն այստեղ գրողի արժեզրկումն է: Այսօր ամեն մեկն իրեն գրող է համարում, ֆեյսբուքում մի հիմարություն է գրում, անունը դնում պատմվածք, տնեցիք տակը գրում են, որ հանճարեղ է, սա էլ հաջորդ օրը որոշում է գիրք տպագրել: Գրախանութներին էլ էսօր, մեծ հաշվով, հետաքրքիր չէ` ինչ են վաճառում, կարևորը վաճառեն: Էս ամեն ինչի ֆոնին ո՞նց բարձրանա գրականության որակը:

– Երբեմն ամբողջ Հայաստանն է «կլան» հիշեցնում. ստեղծագործությունները Հայաստանից համարյա դուրս չեն գալիս, այլ երկրների համեմատ շատ քիչ ենք «դրսում» տպագրվում: Ինչի՞ հետ է սա կապված, կարևորո՞ւմ եք գրականության «արտահանումը»:

– Դա ամենացավալի թեմաներից է: Մենք դեռևս չունենք հստակ ձևավորված հրատարակչի ինստիտուտ: Հրատարակիչներին կարող եմ մատերիս վրա հաշվել, խոսքս նրանց մասին է, ովքեր ինչ-որ բան փորձում են անել: Գրողն, ինքն իրենով, չի կարող միջազգային շուկա դուրս գալ, դրա համար անհրաժեշտ են կապեր, ֆինանսներ: Բան չունեմ ասելու, թարգմանվում ենք, բայց էդ թարգմանված գործերը վերջանում են առավելագույնն ինչ-որ փառատոնի շրջանակներում կամ ինչ-որ ամսագրում տպագրվելով: Շուկա դուրս չենք գալիս:

– Հայեցի ու համամարդկային գրականություն. ո՞րն է սահմանը, ինչպե՞ս ազգային գրական նախշերը դարձնել «ունիվերսալ»:

– Դա նրանից է, որ մեզ մոտ շատ վաղուց` մոտավորապես մի հինգ հազար տարի, չեն ստեղծվում գործեր, որոնք լինեն ոչ թե հայի, այլ համամարդու մասին: Մեր գրականությունը չափից ավելի լոկալ է: Դրանում գրողները մեղավոր չեն: Մեզ մոտ խնդիրները, գրելու նյութն էնքան շատ է, որ հազիվ հասցնում են դա գրել: Միշտ, բոլոր ժամանակներում էդպես է եղել: Ունենք հրաշալի հեղինակներ` թե նոր, թե հին, որոնց ուրիշ ազգերը կարդում են, հիանում են գրելու տեխնիկայով, սիրում են, բայց չեն հասկանում:

 – «Կուկուն» արդեն գրախանութներում է,  համացանցում տեսնում ենք, որ պատմվածքների վրա եք աշխատում: Ժողովածո՞ւ եք նախապատրաստում, ի՞նչ պլաններ կան:

– Առաջին պատմվածքս լույս է տեսել 2005-ին, ու էդ ժամանակից մինչև հիմա ուզում եմ ժողովածու ունենալ: Պատմվածքներս կբավականացնեն նույնիսկ երկու ծավալուն ժողովածուի, բայց միշտ ինքս ինձ համար պատճառաբանություններ եմ հորինել ու չեմ տպագրել: Երևի տարեվերջին վերջապես տպեմ:

Սյունե Սևադա