28- ՐԴԸ
Օսմանյան Թուրքիայի դաշնակից Գերմանական կայսրությունը հայերի հանդեպ թուրքերի կողմից դարասկզբին իրականացված հանցագործությունը կանխելու որևէ քայլ չձեռնարկեց: Դրան հակառակ, Գերմանիայի առաջադեմ հասարակությունը ոչ միայն բողոքի ձայն բարձրացրեց սեփական պետության վարած մեղսավոր քաղաքականության դեմ, այլեւ ամեն կերպ փորձեց աջակցել ցեղասպանվող հայերին: Գերմանացի սպա Արմին Վեգների լուսանկարների միջոցով աշխարհը տեսավ կոտորածների տեսարանները, իսկ Յոհաննես Լեփսիուսի միսիոներական գործունեության շնորհիվ բազմաթիվ անմեղ կյանքեր փրկվեցին: Հենց նրա ձեռք բերված միջոցներով թուրքական գերությունից փրկագնվեց 1900 կին ու 705 հայ երեխա: Գերմանական իշխանությունները սակայն մինչ վերջերս ձեռնպահ էին մնում կատարվածը «ցեղասպանություն» որակելուց:
2015 թվականի ապրիլի 24-ին՝ Հայոց Ցեղասպանության 100 ամյակի օրը Բունդեսթագում քննարկման դրվեց 1915 թվականին Օսմանյան կայսրությունում իրականացված հայերի ցեղասպանությունը ճանաչող բանաձևի նախագիծը: Նիստը վարող Բունդեսթագի նախագահ Նորբերթ Լամերթը՝ 1915 թվականի Օսմանյան կայսրությունում տեղի ունեցած պատմական դեպքերն անվանեց «ցեղասպանություն»: Գերմանական խորհրդարանում ներկայացված տարբեր խմբակցությունների ղեկավարները ևս նիստի ընթացքում հայանպաստ հայտարարություններ արեցին՝ կատարվածը բնութագրելով «ցեղասպանություն» եզրույթով: Բանաձևի քվերակությունը, սակայն, հետաձգվեց անորոշ ժամանակով:
Եվ ահա, 1915 թվականից ուղիղ մեկ դար ու մեկ տարի անց Գերմանիայի խորհրդարանը՝ Բունդեսթագը ճանաչեց Հայոց ցեղասպանությունը: Եղերական իրադարձությունները դատապարտող բանաձեւով Գերմանիան ընդունեց՝ 1915-16 թվականներին հայերի նկատմամբ Օսմանյան կայսրության կազմակերպած սպանդի եւ տեղահանությունների համար նաև իր մեղսակցության ու պատասխանատվության չափաբաժինը, այդ կերպ ապացուցելով, որ հավատարիմ է համամարդկային արժեքներին: Գերմանացի խորհրդարանականները բանաձևն ընդունեցին ճիշտ նույն օրը՝ հունիսի 2-ին, երբ 95 տարի առաջ՝ հեռավոր 1921 թվականին, երբ դեռ «ցեղասպանություն» եզրույթը չկար, գերմանական դատարանը հռչակեց հայերի ջարդերի կազմակերպիչ Թալեաթ փաշայից վրեժը լուծած Սողոմոն Թեհլերյանի արդարության դատավճիռը: Այսպիսով Գերմանիան դարձավ Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչած 28-րդ երկիրը: Հայոց Ցեղասպանության ճանաչման ընթացքն անկասելի է…