Վերջերս խմբագրությունում քննարկում էինք աշխատավարձերի և գնաճի բալանսի  պահպանման հարցը։ Նայելով տվյալներին՝ «գներն աճում են, իսկ աշխատավարձերը՝ ոչ» պնդումն ինձ կողմնակալ է թվում: 2013 թվականից ԿԲ-ի վարած բավականին ճկուն և ակտիվ քաղաքականության շնորհիվ գնաճն իսկապես կրճատվել է: Անվանական աշխատավարձը նույնպես նվազել է, սակայն դեռևս շարունակում է գնաճի մակարդակից բարձր մնալ: Տնտեսագետների մեծ մասն այն համոզմանն  է, որ կայուն, ցածր մակարդակի, և ամենակարևորը՝ կանխատեսելի գնաճը՝ տնտեսության համար դրական է: Երբ այն փոքր է ու կանխատեսելի, տնտեսական որոշ  գործիքների կիրառմամբ ավելի հեշտ է դառնում նվազեցնել, մեղմել դրա բացասական հետևանքները:

Ավելին, սպառողները տեղյակ լինելով  սպասվող որոշակի գնաճի մասին, ձգտում են ավել գնումներ կատարելով որոշակի պաշար կուտակել, ինչն իր հերթին համալրում է տնտեսական ակտիվության ցուցանիշը: Շատ կենտրոնական բանկեր իրենց քաղաքականության գլխավոր նպատակ են հռչակել  գնաճի ցածր, կայուն մակարդակի ապահովումը: Կենտրոնական բանկի հետևողական  աշխատանքի շնորհիվ՝ Հայաստանը բավականին լավ կարողանում է կարգավորել գնաճը: Հարկ է նկատել, որ անվանական աշխատավարձի կարգավորման համար ավելի շատ ժամանակ է անհրաժեշտ: Աշխատանքային պայմանագրերը սովորաբար կնքվում են 1-3-5 տարով:

Գնաճի պայմաններում, սակայն, շատ հաճախ դրանք չեն կարգավորվում: Ուշագրավ է, բայց  երբ նայում ենք իրական աշխատավարձի (ոչ թե անվանական) ցուցանիշին, ապա աճ ենք նկատում: 2016 թվականին իրական աշխատավարձը փոքր-ինչ կրճատվեց: Դրա համեմատությամբ գների իջեցումն ավելի մեղմ էր: Գուցե սա է պատճառը, որ առկա տարբերությունը մարդկանց՝ ավելի զգալի թվաց: Կհիշեք, այդ ժամանակահատվածում մարդիկ շատ էին բողոքում  ու լրատվամիջոցներն էլ անընդհատ բարձրաձայնում էին այդ մասին։

Հարկ է խոսել նաև տեխնոլոգիաների զարգացման մասին, որովհետև այս դարում աշխատատեղերի, անգամ գնաճի վրա՝ դրանք մեծ ազդեցություն են ունենում՝ դրական առումով: Դրանք զսպում են գնաճի և աշխատավարձի բարձրացման տեմպերը, մեծացնում արտադրողականությունը: Արդյունաբերական, սպասարկող մեքենաները և ռոբոտները փոխարինում են ավելի ցածր որակավորում ունեցող աշխատողներին՝ կրճատելով արտադրական և ծառայության մատուցման ծախսերը: Շուտով  ծառայությունների կամ արտադրական ոլորտի ավանդական մասնագիտությունների տեր շատ մարդիկ կփոխարինվեն: Կազմակերպությունների համար սա լավ է, մարդկանց՝ ոչ այդքան։ Բայց վստահ եմ, որ միջանկյալ այլ տարբերակ կգտնվի: Այդ դեպքում մարդիկ հարկադրված կլինեն բարձրացնել իրենց  մասնագիտական ունակությունները: Ըստ իս, որոշ ժամանակ անց կվերափոխվեն նաև մասնագիտությունները:  Իսկ բնակչության ավելի կիրթ հատվածը մեծ մրցակցություն կծավալի այն աշխատատեղերի համար, որոնք չեն կարող ավտոմատացվել:

Հետո, շատ ընկերություններում աշխատուժի ծախսը կազմում է ընդհանուր ծախսերի 70%-ը: Այս պատճառով, նախկինում սահմանված ավելի բարձր աշխատավարձերը դրդում էին կազմակերպություններին բարձրացնել գինը, ինչն իր հերթին հանգեցնում էր աշխատավարձերի հետագա բարձրացման և այդպես շարունակ… Այսօր այս մեխանիզմը հազիվ թե նույն կերպ աշխատի:

Մյուս գործոնը, որի պատճառով մարդիկ կարծում են, որ գներն ավելի արագ են աճում, քան աշխատավարձերը, մեր տնտեսական կախվածությունն է ռուսականից, Ռուսաստանից եկող ներդրումներից և դրամական փոխանցումներից: Ռուսական տնտեսությունը, պետք է նկատել, իր լավ օրերը չի ապրում: Եվ այդ երկրից ուղարկվող դրամական փոխանցումների կրճատումը մարդկանց վրա զգալի ազդեցություն ունեցավ : Ճիշտ է, ռուսական տնտեսությունն աստիճանաբար վերականգնվում է, սակայն պետք չէ հույսը  դնել միայն դրա վրա: Հարկավոր է դիվերսիֆիկացման քաղաքականություն որդեգրել: Գները մեզ մոտ աճում են տարեկան 2-3%-ով, ինչը լավ ցուցանիշ է։ Շատ շուտով, երբ մարդիկ ընդունեն գնաճի ցածր մակարդակը, կսկսվի անվանական աշխատավարձի աճի դանդաղումը: Մարդիկ ակնկալելով փոքր գնաճ, անվանական աշխատավարձի ավելի փոքր աճ կպահանջեն: Հայաստանը գների կայունությամբ աչքի ընկնող հետխորհրդային երկրներից է:  90-ականների սկզբում գնաճի ցուցանիշը քառանիշ թվով էր արտահայտվում: 1998-ից սկսած այն արդեն միանիշ թվի հասցվեց: 2002-2003 թվականներին իրականացված մի շարք բարեփոխումներից հետո ԿԲ-ն ձեռնամուխ եղավ  գնաճի կարգավորման քաղաքականության փոփոխությանը, ինչն իր բարերար արդյունքները ունեցավ:Դեռ 1972 թվականին Ջեյմս Թոբինի կողմից առաջ էր քաշվել տեսակետ, որ չափից դուրս ցածր գնաճը՝ երկարաժամկետ հատվածում կարող է մեծացնել գործազրկության մակարդակը: Սա թեև հավանական, սակայն վիճելի փաստարկ է: Այնինչ մեր տնտեսության համար ամենաարդյունավետը  գնաճի մակարդակի կարգավորման քաղաքականությունն է:

Այսպիսով ստացվում է, որ աշխատավարձերի և սպառման ընդհանուր ոլորտը հնարավորինս բալանսավորված է: Իհարկե, բոլորս էլ ցանկանում ենք, որ Հայաստանը զարգանա ու ամրանա այնքան, որ  աշխատավարձերը գերազանցեն սպառողական միջին զամբյուղի չափն ու  հասարակության «ֆինանսական թոքերն» սկսեն ավելի ազատ շնչել։ Սակայն հարկ է խոստովանել,որ այս պայմաններում տարվող քաղաքականությունը թերևս ամենահաջողն է։ Մնում է հուսալ, ավելի շատ աշխատել տնտեսական զարգացման վրա ու  կհաջողվի ունենալ այն Հայաստանը, որը պատկերացնում են տնտեսագետներն իրենց երազանքներում։

Սիրով՝ ձեր Արիանա