ՇԱԽՄԱՏԸ ԲԱՆՏՈւՄ
Շախմատի մոգական ուժին և կյանքեր փոխելու կարողությանը տեղյակ են շատերը: Մարդկանց վրա զորավոր այս խաղի ունեցած նպաստավոր ազդեցությունը հաշվի առնելով էլ իտալական Սպոլետո քաղաքի հատուկ ռեժիմի բանտի բանտարկյալներին որոշել են շախմատ խաղալ սովորեցնել: Միրկո Տրասցիատին, ում վստահվել է այդ առաջադրանքը, պատմում է այն մասին, թե ինչպես է իմաստուն այդ խաղը հիմնիվեր փոխել բանտարկյալների կյանքը: Սա շախմատի ուժի մասին սրտաշարժ մի պատմություն է:
Ներքին բավականություն ստացա արածս աշխատանքից, երբ շախմատային դասընթացի վերջում ընթերցեցի աշակերտներիս արած գրառումները: Դրանցում նրանք անկեղծորեն նկարագրում էին իրենց ունեցած զգացումներն ու խոսում շախմատի տված օգուտների մասին: Ընթերցողը երևի մտածի, որ շատ ուսուցիչներ են իրենց աշակերտներին հանձնարարում էսսեներ գրել ու սա էլ հերթականների շարքից է: Ու նրանք իրավացի կլինեին, եթե չլիներ մի փոքրիկ նկատառում. իմ աշակերտները խստագույն ռեժիմի դատապարտյալներ էին: 2015 թվականի հունիսին գրոսմայստեր Ռոբերտո Մոգրանցինիից նամակ ստացա: Գրոսմայստերը հարցնում էր՝ կկարողանամ արդյոք շախմատ դասավանդել Սպոլետոյի հատուկ ռեժիմի բանտում: Նրա առաջարկը ինձ մոտ վարանմունք առաջացրեց: Պատճառը ոչ թե բանտարկյալների, այլ նախագծի սպասելիքների հանդեպ ունեցած մտավախությունն էր: Իսկ եթե հանկարծ ինձ չհաջողվի արդարացնել սպասումնե՞րը : Ինչպես ավելի ուշ պիտի պարզվեր, շախմատը՝ բանտարկյալների ուղղմանն ու բնականոն կյանք վերադարձնելուն միտված՝ «Սպորտը բանտում» ծրագրի շրջանակներում առաջարկվող մարզաձևերից էր: Իմ առջև խնդիր էր դրված՝ շախմատի միջոցով որոշակի արժեքներ փոխանցել այդ մարդկանց: Օրեր անց ես ընդունեցի աշխատանքի հրավերը: Մեծ անհամբերությամբ էի սպասում ինձ վերապահված յուրօրինակ և դժվարին փորձության մեկնարկին: Վերջապես այդ օրը եկավ: Անհանգստությունս մեծացավ, երբ ես հայտնվեցի քրեական հանցագործներով լեցուն իրական բանտում, մարդկանց դեմ-դիմաց, որոնց միայն հեռուստացույցով էի տեսել: Հետևելով հսկիչին ես հայտնվեցի սենյակում՝ որտեղ արդեն բանտարկյալները սպասում էին ինձ:
Դասերի ընթացքում հետզհետե մեր միջև առկա սառույցը հալվեց ու մենք սկսեցինք ավելի լավ ճանաչել մեկմեկու: Նրանցից մեկը` Վլադիմիրը, ավելի ուշ միացավ ծրագրին: Ես նրան պատահաբար հանդիպեցի գրադարանում՝ գրքեր կարդալիս: Հենց այդ օրվանից էլ շախմատի տախտակը դարձավ նրա լավագույն ընկերն ու իրականությունից փախչելու թերևս միակ արահետը: «Ես ոչինչ չգիտեի այս խաղի մասին,- գրել էր Վլադիմիրն իր էսսեյում,- և երբ ես սկսեցի, գաղափար իսկ չունեի այն օգուտների մասին,որ կարող էր շախմատը ինձ տալ: Խաղի վրա կենտրոնանալիս և բանտախցում մարզիչիս տված վարժությունները լուծելիս, ես լիովին շեղվում էի բանտարկյալին պարուրող խնդիրներից ու սևեռուն մտքերից»: Նրա մեկնաբանմամբ՝ շախմատը մեղմացրել էր նաև ընտանիքից բաժանվածության պատճառով զգացած ցավը: «Երբ ազատազրկված եք, օրերն ասես անվերջանալի լինեն: Բանտարկյալի համար ամեն վայրկյանը հավերժություն է թվում: Իսկ ահա շախմատը ձանձրալի առօրյան փոխելու հրաշալի միջոց էր, բանտարկյալների միտքը՝ բանտից հեռու պահելու միջոց»: Ահա այսպես էր արտահայտել իր տպավորությունները բանտարկյալ Սալվադորե Դի Մոնդոն: «Ինչ սկսել եմ զբաղվել շախմատով, ժամանակը սկսել է ինձ չբավականեցնել: Կենտրոնացած լինելով խաղի վրա սկսել եմ հաճախ թափել սուրճն ու վառել լոլիկի սոուսը: Այս հրաշալի խաղը որակապես փոխեց իմ ժամանակը»:
Ատտիլիո Սուրացեին ձանձրույթն էր հարկադրել միանալու ծրագրին: «Էլ ինչ կարող էի անել»,- գրել էր նա իր էսսեյում: Ինձ առավելապես տպավորեցին նրա հաջորդ խոսքերը.«Պատանեկության տարիներից ես մշտապես տարված եմ եղել թմրանյութերով, հատկապես կոկաինով և այլ թմրամիջոցներով: Ի դեպ, դրանք մարդու ուղեղին ստիպում են ավելի արագ աշխատել: Ես միացել էի նաև թերապևտիկ խմբերին, սակայն այսօր, իմ կյանքում առաջին անգամ, ես հետաքրքրված եմ աշխարհով, որը շախմատ է կոչվում և որը ստիպում է ձեր ուղեղին աշխատել արագ ոչ թե անկանոն ձևով, ինչպես լինում է կոկաինի օգտագործման դեպքում, այլ մի նոր, ինքնատիպ եղանակով»:
Բանտարկյալները մեծ ոգևորությամբ ընդունեցին դասընթացի վերջում մրցույթ կազմակերպելու լուրը: Դա ՖԻԴԵ-ի կողմից բանտում անցկացված և բանտի ղեկավար մարմինների, ինչպես նաև Իտալիայի ազգային օլիմպիական կոմիտեի աջակցությանն արժանացած արագ շախմատի առաջին մրցաշարն էր: Այդ մրցաշարն էլ ավելի ընդգծեց ազատազրկման վայրերում մարզաձևի ուսուցման արժեքն ու կարևորությունը: Մրցաշարի մասնակիցներից 5-ը բանտարկյալներ էին: Մյուս 4-ը՝ հրավիրված վարպետներ՝ Իտալիայի կանանց առաջնության չեմպիոն Դանիելա Մովիլեանուն էր, ավագ միջազգային վարպետի աստիճան ունեցող Ֆաուստո Կալանդրին, և շաշկու Իտալիայի նախկին չեմպիոն Ֆրանցիսկո Տորտոլինին և ես: Բանտարկյալների, ինչպես նաև փակման արարողությանը մասնակցած կառավարության ներկայացուցիչների երախտիքը լավագույն վարձատրությունն էին, որ կարող էի ակնկալել: Դրա շնորհիվ ես հաջորդ տարի նույնպես « Սպորտը բանտում» ծրագրի շրջանակում շախմատային բաժինը շարունակելու ազդակ ստացա:
ՖԻԴԵ-ի վարպետ՝ Միրկո Տրասցիատի
Հ.Գ. Միրկո Տրասցիատին ծնվել է 1990 թվականին՝ Իտալիայի Բոլոնիա քաղաքում: Շախմատ սկսել է խաղալ 13 տարեկանից: Երիտասարդական մի շարք մրցույթներում հաջողության հասնելուց հետո, նա հաղթանակ է գրանցել նաև 2007 թվականին անցկացված «UISP» և 2011թվականին անցկացված՝ Ումբրիա մրցաշարերում: 2011 թվականից որոշել է դառնալ շախմատի մարզիչ, ստացել է ազգային մարզչի աստիճան: Մեկ տարի անց Տրասցիատին դարձել է մրցավար: 2014-ին նա լրացրել է ՖԻԴԵ-ի մարզչի աստիճանը: Տարիներ շարունակ աշխատել է շախմատի հետ փոխկապակցված մի շարք նախագծերի վրա:
