Հայաստանը վտանգի գոտում. ժամանակն է ավելի լրջորեն ընկալել կլիմայի փոփոխությունը

Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում Փարիզյան համաձայնագիրը և ինչո՞ւ այն պետք է մեզ հետաքրքրի:

Ամբողջ աշխարհում օդի ջերմաստիճանը բարձրանում է: Նախաարդյունաբերական ժամանակաշրջանից մինչ օրս միջինացված հաշվարկով գրանցվել է ջերմաստիճանի 0.85⁰C  աճ: Հայաստանում, սակայն, այդ ցուցանիշն ավելի բարձր է՝ հասել է1.1⁰ C-ի: Ջերմաստիճանի բարձրացմանը զուգահեռ և նույն ժամանակահատվածում դիտվել է նաև տարեկան տեղումների կրճատում՝ 10 տոկոսով:

Իսկ  ի՞նչ նշանակություն ունի մի քանի աստիճանի փոփոխությունը:Հայաստանի Հանրապետության ցամաքային տարածքի 98 տոկոսը գտնվում  է  երաշտի,  իսկ 31 տոկոսը սելավների և հեղեղումների ռիսկային գոտում: Հողերի գրեթե 80 տոկոսն անապա­տացման վտանգի տակ է: Վերջին տարիներին, գարնանային ցրտահարության դեպքերի քանակը աճել է՝ վնասելով գյուղատնտեսական արտադրությունը:

Կլիմայի առաջիկա փոփոխության արդյունքում երկրի ողջ տարածքում կտրուկ կփոխվի ագրոկլիմայական գոտիավորումը՝ ըստ կանխատեսումների մինչև 2030թ. գյուղատնտե­սական բերրի հողերի սահմանը վեր կբարձրանա 100 մետրով, իսկ մինչև 2100թ.՝ 200-400 մետրով: Այս կլիմայական պայմանների փոփոխությունները մեծապես ազդելու են Հայաստանի տնտեսության վրա ու պահանջելու են տնտեսության կառուցվածքի փոփոխություն: Կլիմայի փոփոխության արդյունքում առաջացած աղետների հետևանքով արդեն իսկ երկրի տարեկան միջին վնասը կազմում է շուրջ 30 մլն ԱՄՆդոլար: Հայաստանի Հանրապետության հետագա տնտեսական և սոցիալական զարգա­ցումը կդառնա առավել խոցելի: Ինչպես միշտ, ամենաշատը կտուժի աղքատ բնակչու­թյունը:

Եթե չձեռնարկվեն կլիմայի փոփոխությանը հարմարվելու (ադապտացվելու) միջոցառումներ, ապա մինչև 2030թ.գյուղատնտեսության ընդհանուր բերքատվությունը կնվազի 8-14 տոկոսով: Գյուղատնտեսության ոլորտի ընդհանուր կորուստները կարող են կազմելմինչև 145 մլրդ ՀՀ դրամ, որը կհանգեցնի ՀՆԱ-ի 2-5 տոկոստարեկան կրճատման:

Կանխատեսվում է, որ 1961-1990թթ. բազային ժամանակաշրջանի համեմատ, մինչև 2030թ. գետային հոսքը կնվազի 11.9 տոկոսով, մինչև 2070թ. այն կնվազի մեկ քառորդով: Միաժամանակ, կլիմայի չորայնության աճի պատճառով աճելու է ոռոգման ջրի պահանջը:

Դժբախտաբար մենք չենք կարող բոլոր այս փոփոխությունները կարճ ժամանակա­հատվածում կանխել: Սակայն կարող ենք պատրաստ լինել տեղի ունեցող փոփոխու­թյուններին և, զսպելով այդ փոփոխության ընթացքը, թույլ չտալ, որ իրավիճակը  վատանա այնքան, որ վերածվի աղետի:

Գլոբալ տաքացումն ջերմոցային գազերի, հիմնականում` ածխաթթու գազի չափից ավելի արտանետումների արդյունք է: Ներկայումս աշխարհի բոլոր երկրների կողմից արտանետվում է մթնոլորտ 5-6 անգամ ավել ջերմոցային գազեր, քան երկրի էկոհամակարգերն ընդունակ են կլանել դրանք մթնոլորտից: Աշխարհի գրեթե բոլոր պետությունների (197) ներկայացուցիչների համաժողովը 2015թ.-ի դեկտեմբերին՝ Փարիզում  հետապնդում էր հենց վերը նշված արտանետումների պակասեցման նպատակը: Ֆրանսիայի մայրաքաղաքում ընդունված «Փարիզյան համաձայնագրով» աշխարհի բոլոր պետությունները, այդ  թվում նաև Հայաստանը, պարտավորվել են քայլեր ձեռնարկել որպեսզի մթնոլորտի ջերմաստիճանի աճը չգերա­զանցի 2^oC, որի դեպքում կլիմայի փոփոխության հետևանքները դեռ կառավարելի են:

Գործնականում դա նշանակում է մինչև 2050թ. աշխարհի մակարդակով առնվազն 5-6 անգամ պակասացնել հանքային վառելիքի (ածխի, նավթի, բնական գազի) արդյունահա­նումն ու օգտագործումը, վերականգնել ցամաքի անտառապատվածու­թյունն ու բուսականությունը:

ՀՀ կառավարությունը ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագրի և այլ միջազգային կազմակերպու­թյունների աջակցությամբ, քայլեր է ձեռնարկում այդ հանձնառու­թյունները կատարելու ուղղությամբ: Դրանց թվում է`ընդլայնել Հայաստանի անտառածածկ տարածքը, ավելաց­նել վերականգնվող էներգիայի էներգախնայող և ռեսուրսախնայող տեխնոլո­գիաների կիրառման ծավալները:

Իհարկե, կլիմայի փոփոխության դեմ պայքարը միայն կառավարության ու պետության գործը չէ: Իսկապես փոփոխություն մտցնելու համար, շատ կարևոր է, որ հասարակության յուրաքանչյուր անդամ իր վրա վերցնի պատասխանատվություն: Դրան կնպաստեն այնպիսի քայլերը, ինչպիսիք են՝ փոքր հեռավորությունների դեպքում մեքենա վարելու փոխարեն պարզապես քայլելը կամ հեծանվով երթևեկելը, ծառեր տնկելը և թուղթ քիչ օգտագործելը, հնարավորինս շատ բնական լույսից օգտվելը, էներգախնայող լամպերի և սարքերի օգտագործումը, տվյալ պահին չօգտագործվող ցանկացած էլեկտրական սարքը հոսանքից անջատելը, տեղական արտադրության ապրանքներ գնելը և ընդհանուր առմամբ, հավաքականորեն կիսել այս պատասխա­նա­տվությունը:

Մենք կարող ենք ավելի լավ ապագա ապահովել մեր երեխաների ու թոռների համար,միայն այն պարագայում, եթե գործենք միասին:

Տաթևիկ Վահրադյան

Կլիմայի փոփոխության ծրագիր

ՄԱԿ-Ի Զարգացման ծրագրի հայաստանյան գրասենյակ

Հոդվածում նշված թվերը վերցված են ՀՀ Կլիմայի փոփոխության մասին երրորդ ազգային հաղորդագրությունից, 2015թ.