Այն փաստը, որ սիրտը մկան է, հայ բժիշկները գիտեին եվրոպացի գործընկերներից  500 տարի առաջ: Հին արտեֆակտները, որոնք պահպանվել են մինչև այսօր, փաստում են, որ Հայաստանում բժշկությունը սկսել է իր զարգացումը էթնիկ պետության ձևավորմանը զուգահեռ:

Կան Վանի թագավորության դարաշրջանին պատկանող քարե և մետաղյա մոր և մանկան պատկերներ, լանսեթներ, պինցետներ, մկրատներ, պլոմբած ատամներ և նույնիսկ տրեպանացիայի ենթարկված գանգեր, որոնք ավելի քան 6 հազար տարեկան են, վկայում են այդ ամենի մասին:

Բժշկական գիտելիքները օգտագործվել են հին Հայաստանի տարածքում ոչ միայն հատուկ կարևորության անձանց բուժման համար, այլև լայնորեն կիրառվում էին մարդկանց առօրյայում. ռազմիկների վերքերը կապվում էին մետաքսով, հեռացնում էին աղեղները, ինչպես նաև իրականացնում էին վիրահատություններ՝  օգտագործելով գործիքներ և անզգայացում: Օփիումը, մոլեխինդը, կանեփը, մարդախոտի արմատը օգտագործվել են որպես ցավազրկող:

Մինչև մ.թ.ա. 1-ին դարը, Արտաշես թագավորի նախաձեռնությամբ ստեղծվել են հատուկ այգիներ, որտեղ մշակվել են վայրի բուժիչ բույսեր:

Արդեն միջնադարում Հայաստանում եղել է խիստ  բժիշկական կոդեքս, ըստ որի բժիշկն իրավունք չուներ մերժելու կարիքավորներին: Այսպիսով, բոլորը՝ ներառյալ աղքատները, իրավունք ունեին անվճար բժշկական օգնություն ստանալ:

Բժշկությունը որպես գիտություն այլ գիտությունների հետ միասին դասավանդվում էր հայկական վանքերում և ուսումնական հաստատություններում: Հայ բժիշկներ Մխիթար Հերացու (XII դ.), Ամիրդովլաթա Ամասիասիացու (XV դար) աշխատություններում նկարագրված են բազմաթիվ հիվանդությունների կլինիկական բնությագրեր, օրինակ` տենդը և որոշ վարակիչ հիվանդություններ:

Հավաստիորեն հայտնի է, որ 11-րդ դարում հայ բժիշկները գիտեին, որ սրտը բաղկացած է հարթ մկաններից, մինչդեռ Եվրոպայում մինչև 16-րդ դարը հավատում էին, որ սիրտը աճառ էր:

Առաջին խոշոր բժշկական բարեփոխումները Հայաստանում իրականացվել են 11-րդ և 14-րդ դարերում, Կիլիկյան Հայաստանում: Հիվանդանոցները, որոնք նախկինում պահպանվում էին բնակչության և հոգեւորականության կողմից, փոխանցվել էին պետության պահպանմանը: Սկսեցին բժշկական բարձրագույն դպրոցներ բացել, որտեղ սովորեցնում էին ֆիզիոլոգիա, անատոմիան և այլ առարկաներ:

Աղբյուր՝

https://nashaarmenia.info/2019/07/16/%d0%be-%d1%88%d0%b8%d1%80%d0%be%d0%ba%d0%be%d0%bc-%d0%bf%d1%80%d0%b8%d0%bc%d0%b5%d0%bd%d0%b5%d0%bd%d0%b8%d0%b8-%d0%bc%d0%b5%d0%b4%d0%b8%d1%86%d0%b8%d0%bd%d1%8b-%d0%b2-%d0%b4%d1%80%d0%b5%d0%b2%d0%bd/